کاردرمانی در اختلالات روانپزشکی ؛ سایکوز یا روان‌پریشی چیست؟

به گزارش قاصدک خبر؛مهردادشریفی رییس بیمارستان سلامت اهواز در یادداشتی باعنوان:کاردرمانی در اختلالات روانپزشکی؛ سایکوز یا روان‌پریشی چیست؟

واژه سایکوز به معنی وضعیت روانی غیر طبیعی است که حالت‌های مختلفی را در برمی‌گیرد ولی اصلی‌ترین ویژگی آن‌ها نوعی قطع ارتباط با واقعیت است. در این حالات علاوه بر قطع ارتباط با واقعیت، اختلال در تفکر، درک و قضاوت نیز بروز می‌کند. معمولا بیمار رفتار و صحبت‌های غیر طبیعی دارد. فعالیت‌های جسمی و روانی او به حدی دچار اختلال می‌شود که باعث بهم ریختگی فعالیت‌های فردی و اجتماعی‌اش می‌شود. چنین بیماری معمولا از بیماری خود آگاهی ندارد و خود را سالم می‌داند و از درمان خودداری می‌کند. روانپریشی انواع مختلفی دارد مانند اسکیزوفرنیا، افسردگی روانپریشانه، اختلال دو قطبی، اختلال هذیانی و…….

علت بیماری‌های روانی به خوبی شناخته نشده است ولی آنچه مسلم است این است که عوامل ژنتیک، استرس‌های مختلف و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز آن‌ها مؤثر است.

کاربرد کاردرمانی در روانپزشکی:

امروزه ثابت شده است که درمان‌های دارویی برای بیماران روانی تنها طرق درمانی نیستند زیرا همه بیماران روانی مبتلا به اختلال ارگانیک نمی‌باشند چرا که در بسیاری از موارد عوامل مولد بیماری مسائیپل مختلف اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و غیره می‌باشند کهبایستی به طرق مختلف این مسائل را ریشه‌یابی کرده و امکاناتی را برای بیمار فراهم نمود تا خود در صدد رفع آن‌ها براید. لذا کاردرمانی یکی از مؤثرترین بخش‌هایی است که بخوبی می‌تواند نیازها و مشکلات بیماران را کشف نموده و به کمک دیگر همکاران و خانواده بیمار او را در حل معضل یاری نمود.

نگاهی به تاریخچه کاردرمانی در جهان:

در سال ۱۷۹۳ فیلیپ پینل اولین بیمارستان روان را ساخت در کتابش که در سال۱۸۰۱ چاپ شد رویکرد خود را به صورت تمرینات فیزیکی و کارهای دستی توصیف کرد. او معتقد بود کاری که با زحمت و تلاش انجام گیرد بهترین فاکتور در حفظ روحیه شاد و سلامتی فرد استو از طرفی توانایی بیمار برای بازگشت به حرفه و علایق قبلی با تلاش و کوشش بهترین نشانه بهبودی وی است. این رویکرد که به درمان اخلاق محور معروف شد دارای ویژگی‌هایی مانند احترام به این افراد و حفظ شرافت و کرامت انسانی بود. پینل در سال۱۸۰۹ یک برنامه درمانی بر اساس به کارگیری انواع فعایت‌ها با توجه به علاقه بیماران، تمرینات جسمانی، استفاده از محیط باز و نیز موزیک تنظیم کرد. که بر اساس کار اوتیمارستان‌های زیادی ایجاد شد که شامل اتاق‌هایی برای کارهای دستی، باغبانی و کارهای هنری و خلاقانه بود

تاریخچه کاردرمانی در ایران:

در سال ۱۳۵۰ برای اولین بار به منظور ایجاد بخش کاردرمانی، یک تراپیست کاردرمان به نام خانم یانسن از طرف سازمان جهانی بهداشت به ایران آمد و اقدام به تاسیس این رشته در بیمارستان شفایحیاییان نمود.

مداخلات کاردرمانی در بخش روانپزشکی:

کاردرمانی روشی است که در مورد اغلب بیماران روانی می‌توان بکار برد و آنان را از خطر انزوا رهایی بخشید. ابعاد مهمی که کاردرمانگران در برنامه ریزی با بیمار روان مد نظر قرار می‌دهند عبارتند از:

* بهبود مهارت‌های ارتباطی، بین فردی و اجتماعی

* بهبود مهارت‌های عملکردی و رفتار کاری

* بهبود مهارت‌های شناختی

* بهبود مهارت‌های فرا شناختی و تقویت Ego Function

* بهبود وضعیت فیزیکی

* افزایش توجه به واقعیت‌های روزمره زندگی

* بهبود و پرورش قابلیت‌های بیمار با ارتقا و تکامل مهارت‌ها و توانائی‌های وی

* افزایش قدرت تصمیم گیری و عادات صحیح نسبت به کار و فعالیت

* ایجاد وضعیت‌های لازم و صحیح برای استقرار مناسبات و ارتباطات اجتماعی مفید و مؤثر

* آموزش مهارت‌های لازم برای کار و زندگی در جامعه

فرایند کاردرمانی در بخش روانپزشکی:

۱- فرایند کاردرمانی با ارجاع آغاز می‌شود. معمولا ارجاع توسط مسئول تیم درمان (روانپزشک) صورت می‌گیرد. مواردی که در ارجاع مورد توجه و نیاز کادرمانگر می‌باشد عبارت است از تشخیص، مشکلات اصلی بیمار از دیدگاه ارجاع دهنده، موارد درمانی مورد نیاز و احتیاطات لازم در مورد بیمار می‌باشد.

۲- بلافاصله پس از ارجاع مرحله دوم آغاز می‌گردد که شامل ارزیابی است. ارزیابی به صورت انفرادی و گروهی می‌باشد. تمرکز عمده ارزیابی بر کارکرد فانکشنال است.

۳- پس از اتمام مرحله ارزیابی مرحله سوم فرایند درمان که برنامه‌ریزی می‌باشد آغاز می‌گردد. در این مرحله اطلاعات حاصل از ارزیابی آنالیز می‌شود و با رعایت پیش آگهی مورد انتظار از بیمار استراتژی‌های درمان و اهداف معنی‌دار برای فرد مشخص می‌گردد.

هدف عمده کاردرمانی کمک در کسب استقلال در زمینه‌های گوناگون فردی، اجتماعی، عاطفی و کاری است.

۴- مداخله درمانی در چهارمین مرحله از فرایند کاردرمانی و بر اساس اصول و اهداف تعیین شده به اجرا در می‌آید. اساسا فعالیت ابزار عمده کاردرمانگر است و بطور قطع وجه تمایز کاردرمانی با سایر رشته‌های درمانی است.

۵- در پنجمین روند از درمان بیمار در کاردرمانی، برنامه ترخیص پیگیری می‌شود. کاردرمانگران به طور فعال در تعیین آمادگی بیمار برای ترخیص و تشخیص حمایت مورد نیاز شرکت می‌نمایند تا بیمار در جهتی که زندگی برایش معنادار است سوق داده شود. بیماران پس از ترخیص از بیمارستان ممکن است مهارت‌های آموخته شده را فراموش کرده یا اطمینان به خود راجهت بکارگیری آن‌ها از دست بدهند. بدین منظور بایستی آموزش‌های عملی که بخش عمده درمان است، پس از ارجاع به مراکز مختلف ادامه یابد تا در جهت سازماندهی مجدد مهارت‌ها، بیمار از حمایت‌های لازم برخوردار شود. در کاردرمانی، درمان متوجه واکنش‌های بیمار نسبت به محیط اطراف می‌باشد. در این روش سعی می‌شود روابط بین افراد اصلاح شود و احساس‌های مرضی مانند عدم اطمینان و اعتماد، ترس و سوء ظن، خشم و غیره که سبب پیدایش رفتارهای نامتناسب شده است از بین برود و حس اجتماعی بیمار یعنی احساس امنیت، احساس مسئولیت و حس همکاری که نشانه‌های سلامت می‌باشند به وی بازگردانده می‌شوند.

کاردرمانی در بیمارستان روانپزشکی سلامت اهواز

واحد کاردرمانی بیمارستان سلامت اهواز به بیماران بستری خدمات کاردرمانی در نوبت صبح ارائه میکند، این واحد دارای ۳ نیروی فعال ( شامل ۲ نفر کارشناس کاردرمانی ، بعنوان کاردرمانگر و یک نفر کاردان روانشناس ، بعنوان منشی) می باشد. فرآیند ارجاع به واحد کاردرمانی در بیمارستان سلامت به این صورت است که بعد از معاینه بیمار توسط روانپزشک معالج و صلاحدید ایشان بیمار به واحد کاردرمانی معرفی می گردد. بیماران با توجه به دستور روانپزشک به صورت روزانه به بخش دعوت میشوند و با توجه به شرایط روحی و جسمی بیمار و تایید سرپرستار بخش، بیمار توسط نیروی کمکی بخش وارد بخش کاردرمانی میشود. در واحد کاردرمانی اگر برای اولین بار بیمار به واحدکاردرمانی ارجاع شده، مشاهدات عینی و ارزیابی تکمیلی از بیمار به عمل میآید و با در نظر گرفتن علاقمندی ها و توانمندی های بیمار توسط کارشناس کاردرمانی، اهداف کوتاه مدت و بلند مدت تعیین میشود و سپس برنامه درمانی برای دستیابی به این اهداف ترسیم می گردد.کارشناس کاردرمانی شرح حال بیمار، اهداف و برنامه درمانی بیمار را در پرونده وی در واحد کاردرمانی ثبت می کند و بیمار با توجه به ارزیابی های انجام شده با نظارت پرسنل واحد به فعالیت های هدفمندی که توسط کاردرمان مشخص می شود مشغول می گردد و در صورت درخواست روانپزشک گزارشی از وضعیت بیمار به ایشان داده می شود.

فعالیت های قابل ارائه در این مرکز:

استفاده از فعالیت های گروهی که موجب افزایش اعتماد به نفس، افزایش ارتباطات اجتماعی و گروهی و روابط بین فردی بیماران می شود

بهبود self-care بیماران با استفاده از فعالیت های گروه درمانی و شناخت و رفتار درمان

افزایش عزت نفس بیماران با کمک گروه درمانی مثل گروه آشپزی ویا آواز خواندن گزوهی یا انفرادی

فعالیت های اوقات فراغت leisure activity ( تماشای فیلم و تلویزیون و گوش دادن به موسیقی )

فعالیت های ورزشی ( پینگ پونگ، فوتبال دستی، طناب زنی، بوکس و مشت زنی)

موسیقی و رقص درمانی( استفاده از موسیقی های شاد و ترقیب بیماران به رقصیدن جهت بالابردن روحیه بیماران)

باغبانی( در فصول مناسب از بیماران علاقمند به باغبانی کمک گرفته میشود)

رنگ آمیزی روی سفال های آماده با گواش

نقاشی کشیدن و خطاطی برای بیماران علاقمند

کارکنان واحدکاردرمانی بیمارستان سلامت:

منبع:زاگرس نشینان