دانشگاه دیجیتال چیست؟

دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی است که مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال، نظام مدیریتی و یادگیری خود را با رویکردی اکوسیستمی متحول نموده و با خلق تجربه‌ای جذاب برای ذینفعانش به عملکردی عالی دست یافته است.

با مفهوم‌سازی انجام شده در خصوص دانشگاه دیجیتال، می‌توان این مفهوم را همراستا با آخرین روندهای دانشگاه و آموزش در جهان دانست

نفوذ فناوری‌های دیجیتال، چالشی اساسی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و علمی عصر حاضر است که عمیقاً بر روی دانشگاه‎ها تأثیرگذار بوده و موجب تحول در زندگی روزمره‌ی دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاه گردیده است.

انقلاب در روش‌های یادگیری- یاددهی، زمینه‌های جدید فعالیت‌های علمی، ابزارهای قدرتمند برای خلق و اشتراک دانش و روش‌های جدید برای تعامل پژوهشگران با جامعه، از دستاوردهای این فناوری است. با توجه به این تحولات، بقاء در این محیط، نیازمند تبدیل شدن به یک کسب‌وکار مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال، داده‌محور و متمرکز بر تجربه‌ی مشتری حتی برای دانشگاه‌ها است.

در عصر حاضر تمامی سازمان‌ها تحت تأثیر فناوری‌هایی نظیر رایانش ابری، هوش مصنوعی، تحلیلگری داده، بلاکچین، شبکه‌های اجتماعی، واقعیت افزوده و مجازی که از آن‌ها به‌عنوان فناوری‌های تحول‌آفرین یاد می‌شود، هستند.

همان‌طور که بانک‌ها با کمک فناوری‌های دیجیتال وام‌های شخصی‌سازی‌شده به مشتریان‌شان ارائه می‌کنند و همان‌طور که خرده‌فروشی‌ها با کمک تحلیلگری داده، با پیشنهادهای اختصاصی سودآوری خود را بالاتر می‌برند، دانشگاه‌ها نیز می‌توانند با به‌کارگیری صحیح این فناوری‌ها، تبدیل به سازمان‌هایی شوند که تمامی فرایندها، محصولات و خدماتشان به صورت کاملاً هدفمند تغییر ماهیت داده و ارزش‌آفرینی حداکثری و تجربه خواستنی برای ذینفعان خود ایجاد نمایند.
درنتیجه ضروری است دانشگاه‌ها تحولات عصر حاضر را درک نموده و با استفاده از این فناوری‌ها، ذینفعان اصلی خود به ویژه دانشجویان را برای زندگی در چنین جامعه‌ای آماده سازند.

دانشگاه‌ها به عنوان مکانی که در آن دانش خلق، توسعه و به اشتراک گذاشته می‌شوند، وظیفه‎ی پژوهش در خصوص درک بهتر فناوری‌های دیجیتال و همین‌طور تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن‌ها را به عهده دارند. دانشگاه‌ها متعهد به استفاده از فرصت‌های ارائه شده توسط فناوری دیجیتال، برای ارائه‌ی آموزش با کیفیت و پاسخ به چالش‌های فعلی و آینده‌ی آموزش عالی نیز هستند.

فناوری دیجیتال فرصت‌های بسیار خوبی را برای ساده‌سازی فرآیند‌های انجام کار، تعامل و مشارکت فراهم می‌کند؛ اما استفاده از فناوری، بدون پشتیبانی مناسب می‌تواند پرریسک و همراه با چالش باشد. استفاده از استراتژی دیجیتال مناسب که نگرانی‌های ذینفعان را برطرف ساخته و منجر به درک پایه‌ای آن‌ها از فناوری‌های دیجیتال گردد، همراه با توسعه‌ی ابزار و خدمات سازگار با نیازهای کاربران و ایجاد نوآوری‌های مبتنی بر دیجیتال از ضرورت‌های آموزش عالی در عصر حاضر است.

بنابراین دانشگاه‌ها می‌توانند با استفاده از فناوری‌های دیجیتال بیش از گذشته به فرایند توسعه‌ی علم برای انتفاع جامعه و محیط‌های علمی یاری رسانند.

پارادایم‌ها در صنعت آموزش در حال تغییرات اساسی هستند و دانشگاه‌ها باید این تغییرات اساسی را هر چه سریع‌تر در سازمان خود ایجاد نمایند. عصر دیجیتال، نیازمند سازمان‌های دیجیتالی است که با کمک فناوری‌های تحول‌آفرین، تغییرات اساسی، چه در ابعاد سخت و چه ابعاد نرم خود ایجاد کرده باشند. دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی است بر بستر فناوری‌های تحول‌آفرین، تجربه‌ای خواستنی برای ذی‌نفعان متنوع خود به ویژه دانشجویان، اساتید و کارکنانش فراهم می‌نماید.

دانشگاه دیجیتال نسخه بعدی دانشگاه الکترونیکی نیست، بلکه عنوانی برای یک پارادایم شیفت در این صنعت می‌باشد. شما به منظور ایجاد چنین موجودیتی، نیازمند تغییراتی بنیادین در شیوه‌های کاری و خدمات خود هستید و بدون درک دقیق از ابعاد این تحول (که نسبتاً گسترده بوده و تمامی جوانب سازمان را در برمی‌گیرد)، نخواهید توانست به نتیجه مطلوب دست پیدا کنید.

دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی ساخته و پرداخته برای موفقیت در عصر دیجیتال است. با بررسی تعاریف مختلف ارائه شده در منابع مختلف، دانشگاه دیجیتال را می‌توان به صورت زیر تعریف کرد:

دانشگاه دیجیتال، دانشگاهی است که مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال، نظام مدیریتی و یادگیری خود را با رویکردی اکوسیستمی متحول نموده و با خلق تجربه‌ای جذاب برای ذینفعانش به عملکردی عالی دست یافته است.
با مفهوم‌سازی انجام شده در خصوص دانشگاه دیجیتال، می‌توان این مفهوم را همراستا با آخرین روندهای دانشگاه و آموزش در جهان دانست. دانشگاه دیجیتال که پس از پارادایم‌های حضوری و الکترونیکی و ذیل پارادایم دیجیتال توسعه پیدا کرده است، به بهترین نحو فضای فیزیکی، فناوری و دنیای مجازی را هم‌آمیزی نموده تا جذاب‌ترین تجربه را برای دی‌نفعانش خلق کند.
دانشگاه‌هایی که در پارادایم‌های قبلی حضور داشتند باید با رهسپاری سفری دیجیتال و به تبع آن تحول دیجیتال اقتضائات این عصر و پارادایم را پذیرفته و تبدیل به دانشگاه دیجیتال شوند.

دانشگاه ذیل پارادایم دیجیتال دو موج عمده را سپری کرده‌اند.

    موج اول: دیجیتال‌سازی/الکترونیکی‌سازی
موج دوم: دیجیتالی‌سازی

در موج اول که دانشگاه‌های الکترونیکی و مجازی شکل گرفتند که تمامی خدمات آن‌ها به صورت الکترونیکی و بر بستر اینترنت ارائه می‌شد. این موج در دهه ۹۰ میلادی همزمان با ظهور اینترنت و شرکت‌های دات‌کام آغاز شد.
در این دوران برای دانشگاه‌ها دنیایی مجازی شکل گرفت که در مقابل دنیای واقعی قرار داشت و فناوری‌های نسل اول آن دوره، دانشگاه‌های آنالوگ آن زمان را به کسب‌وکارهای الکترونیکی تبدیل کردند.
این فناوری‌های نسل اول شامل اینترنت، جی‌پی‌اس (یا هر فناوری مکان‌یاب دیگر)، شبکه‌های بی‌سیم، آراف‌آی‌دی و غیره بودند که امروزه تبدیل به فناوری‌های پایه شده‌اند.
ذیل این موج، فناوری‌ها به تدریج وارد دانشگاه‌ها شدند و بسیاری از فرایندهای دانشگاه‌ها خودکار گردیدند. به بیان دیگر در این موج فرایندهای دانشگاه بدون تغییر منطق به کمک فناوری خودکارسازی شدند.
اما دنیای دیجیتال واقعی برای دانشگاه‌ها زمانی آغاز شد که سروکله‌ فناوری‌های تحول‌آفرین پیدا شدند. این فناوری‌ها شامل شبکه‌های اجتماعی، اینترنت اشیا، رایانش ابری، هوش مصنوعی، بلاکچین، فایوجی، رایانش کوانتومی و غیره هستند که ما دانشگاه‌ها وارد محیط دیجیتال کردند.

در این موج، بحث فراتر از الکترونیکی‌شدن است و تمرکز بر زیر و رو کردن نظام دانشگاهی است. منطق این دوره این است که باید به یک ترکیب خواستنی از این فناوری‌ها و منابع فیزیکی خلق شود تا جذابترین تجربه را برای ذینفعان خلق نماید. در واقع، در این موج، دانشگاه‌ها با درهم‌آمیزی منابع آنلاین و آفلاین می‌توانند مرزهای بین قابلیت‌های فیزیکی و فناورانه را کمرنگ نمایند.

به بیان ساده بن‎مایه فکری در موج دوم، هم‌آمیزی منابع الکترونیکی و فیزیکی دانشگاه‌ها با یکدیگر است. در این موج به کمک استفاده از فناوری‌های تحول‌آفرین امکان تغییر منطق فرایندهای دانشگاه هم در این موج فراهم شد.